'De triomf van Thomas van Aquino' (1323) door Lippo Memmi in de Santa Caterina in Pisa.
Wat zegt de H. Thomas van Aquino over het huwelijk?
De moderne wereld is vol van gebroken huwelijken en gezinnen. Helaas geldt deze betreurenswaardige trend ook voor veel Christenen. In plaats van zich te verzetten tegen het uiteenvallen van gezinnen, zijn velen er voorstander van om het gemakkelijker te maken door te scheiden en samen te wonen.
Essentie van huwelijk en gezin staan ter discussie
Als gevolg daarvan zijn dergelijke concessies geaccepteerd en zelfs gemeengoed geworden. De verwarring die in de burgermaatschappij heerst, strekt zich nu zelfs uit tot de Kerk. De essentie van het huwelijk en het gezin wordt nu ter discussie gesteld. Bij dit alles mogen we de woorden van Onze Heer niet vergeten: "Wat dan God heeft samengevoegd, laat niemand het scheiden." (Markus 10 : 9) Dit zijn geen loze woorden. Naast het goddelijk gezag dat dit gebod ondersteunt, tonen de logica en de natuur duidelijk aan dat het huwelijk blijvend en onverbrekelijk is.
Alsof gisteren geschreven
Het begrijpen van de eeuwige waarheid over het huwelijk is een belangrijke eerste stap om de maatschappij te helpen weer op het juiste spoor te komen in deze cruciale kwestie. De heilige Thomas van Aquino is bij uitstek geschikt om deze waarheden uit te leggen. Er zijn achthonderd jaar verstreken sinds hij deze waarheden schreef. Toch lezen ze alsof hij ze gisteren geschreven heeft. Zij behandelen de huidige problemen met betrekking tot huwelijk en gezin. (1)
Het huwelijk is natuurlijk
Heilige Thomas: Een ding wordt gezegd natuurlijk te zijn op twee manieren. Ten eerste, als een gevolg van noodzaak uit de principes van de natuur; zo is opwaartse beweging natuurlijk voor vuur. Op deze manier is het huwelijk niet natuurlijk, evenmin als enige van die dingen die tot stand komen door tussenkomst of beweging van de vrije wil. Ten tweede wordt gezegd dat datgene natuurlijk is waartoe de natuur neigt, hoewel het tot stand komt door tussenkomst van de vrije wil; zo worden daden van deugd en de deugden zelf natuurlijk genoemd; en op deze manier is het huwelijk natuurlijk, omdat het natuurlijke verstand er op twee manieren toe neigt. (Supplement, Q 41. A1)
Commentaar
Tegen degenen die beweren dat het permanente karakter van de huwelijksband een kunstmatige menselijke uitvinding is, brengt de heilige Thomas in dat het in feite een natuurlijke verbintenis is. Het huwelijk, zegt hij, is natuurlijk, niet in de zin dat een huwelijk vanzelf tot stand komt, maar eerder natuurlijk in de zin dat iedere man die een gezin sticht van nature verlangt naar en zoekt naar een blijvende verbintenis tussen hem en zijn vrouw.
De doelen van het huwelijk
Primaire doel volgens Sint Thomas: [H]et voornaamste doel van het huwelijk, [is] het welzijn van het nageslacht. Want de natuur beoogt niet alleen het verwekken van nageslacht, maar ook de opvoeding en ontwikkeling ervan tot het de volmaakte staat van de mens als mens bereikt, en dat is de staat van de deugd. Daarom [...] ontlenen wij drie dingen aan onze ouders, namelijk "bestaan," "voeding," en "opvoeding." (Ibid.)
Commentaar
In tegenstelling tot het moderne concept van het huwelijk, dat de liefde tussen de echtgenoten als het belangrijkste aspect ziet, is het werkelijk centrale doel de voortplanting en de opvoeding van kinderen. De eenheid van het huwelijk is er boven alles op gericht nieuwe leden van de Kerk te leveren en hen voor te bereiden op de vereniging met God in de hemel. De woorden van onze Heer vanaf het begin "weest vruchtbaar en vermenigvuldigt u" (Gen. 1 : 28) waren niet zonder reden. Elk middel dat het doel van het huwelijk vernietigt, manipuleert of opzettelijk belemmert, is in strijd met de Goddelijke en natuurlijke wet. Onder andere het homoseksuele 'huwelijk' is in strijd met het ware huwelijk, omdat homoseksuele verbintenissen intrinsiek onvruchtbaar zijn, waarbij het doel niets anders is dan een emotionele en onnatuurlijke gehechtheid aan een individu, uitsluitend gebaseerd op vleselijke lust.
Secundair doel
Sint Thomas: [Het] secundaire doel van het huwelijk, [...] is de wederzijdse diensten die gehuwde personen elkaar verlenen in huishoudelijke aangelegenheden. Want zoals het natuurlijke verstand voorschrijft dat mannen samen moeten leven, zo zijn ook van de werken die noodzakelijk zijn voor het menselijk leven sommige voor de man en andere voor de vrouw bestemd. Daarom schrijft de natuur het samenleven van man en vrouw voor, dat in het huwelijk bestaat. (Ibid.)
Commentaar
Dit is het tweede doel van het huwelijk: de wederzijdse ondersteuning van de echtgenoten. En het is niet alleen de emotionele gehechtheid van echtgenoten aan elkaar. Naast vele belangrijke factoren vereist het financiële stabiliteit, fysieke mogelijkheden om te werken, een omgeving die geschikt is voor een gezin en, boven alles, solide deugdzaamheid. Leven en werken in de nabijheid van een ander brengt onvermijdelijk kleine ergernissen met zich mee, die kunnen uitmonden in groot leed, waardoor het leven soms ondraaglijk lijkt. Er is dus ook liefdadigheid en geduld nodig als beiden in een huishouden samenwerken om ervoor te zorgen dat in de behoeften van het gezin wordt voorzien.
De bestendigheid van het huwelijk
Onverbrekelijk door de natuur: Door de bedoeling van de natuur is het huwelijk gericht op de opvoeding van het nageslacht, zegt Sint Thomas, niet slechts voor een tijd, maar gedurende zijn hele leven. Daarom behoort het tot de natuurwet dat de ouders voor hun kinderen moeten zorgen en dat de kinderen de erfgenamen van hun ouders moeten zijn (2 Korintiërs 12:14). Daar het nageslacht het gemeenschappelijk goed is van man en vrouw, vereist het voorschrift van de natuurwet dat zij voor altijd onafscheidelijk samenleven; en zo is de onverbrekelijkheid van het huwelijk van de natuurwet. (Aanvulling Q. 67 A. 1)
Commentaar
Het huwelijk is gegrondvest op het primaire doel van het huwelijk, waaruit een natuurlijk onverbrekelijke verbintenis voortkomt. Deze bestendigheid brengt het gelukkige resultaat van een stabiel gezin voort.
Een bijkomende hulp
Er is nog een bijkomende hulp bij het primaire doel van het huwelijk. Sint Thomas: Nu kan een kind niet worden opgevoed en onderwezen, tenzij het zekere en welomschreven ouders heeft, en dit zou niet het geval zijn, tenzij er een band bestaat tussen de man en een welomschreven vrouw, en het is hierin, dat het huwelijk bestaat. (Aanvulling, Q 41. A1)
Commentaar
De onverbrekelijkheid is het natuurlijke gevolg van het primaire doel. Het is ook een sterke garantie voor een gevoel van stabiliteit in het leven van het kind, het geeft het kind identiteit, steun, zorg en initiatief. Al deze voordelen effenen de weg tot de vorming van een welgeordend, productief burger en gelovig katholiek.
Onverbrekelijkheid weerspiegelt Christus en zijn Kerk
H. Thomas: De onverbrekelijkheid behoort tot het huwelijk [...] is een teken van de eeuwigdurende vereniging van Christus met de Kerk, en in zoverre vervult het een ambt van de natuur dat gericht is op het welzijn van het nageslacht, zoals hierboven gesteld. [De onverbrekelijkheid van het huwelijk heeft meer te maken met het goed van het sacrament dan met het goed van het nageslacht, hoewel het met beide verbonden kan zijn. En voor zover zij verbonden is met het welzijn van het nageslacht, behoort zij tot de natuurwet, maar niet voor zover zij verbonden is met het welzijn van het sacrament. (Supplement, V. 65, A. 1)
Commentaar
Hier antwoordt de H. Thomas op hen die de blijvende staat van het huwelijk in twijfel zouden trekken nadat de kinderen volwassen zijn geworden en het huis verlaten. In dit zeer mooie antwoord wijst hij erop dat man en vrouw bedoeld zijn als afspiegeling van de eeuwige vereniging van Christus met zijn Kerk (vgl. Efeziërs 5 : 22-23), verbonden door een onverbrekelijke trouw.
Het huwelijk is monogaam
Voor de opvoeding van de kinderen en de ondersteuning van de echtgenoten. De heilige Thomas: [Gelijkheid van echtgenotes vernietigt het eerste doel van het huwelijk [voortplanting en opvoeding van kinderen] niet volledig en belemmert het op geen enkele manier ... Maar hoewel het het tweede doel [ondersteuning van echtgenoten] niet volledig vernietigt, belemmert het dit aanzienlijk, want het is niet gemakkelijk om vrede te hebben in een gezin waar meerdere echtgenotes aan één echtgenoot verbonden zijn, aangezien één echtgenoot niet kan voldoen aan de eisen van meerdere echtgenotes, en nogmaals omdat het delen van meerderen in één bezigheid een oorzaak van twist is. (Aanvulling, V. 65, A. 1)
Commentaar
De heilige Thomas merkt op dat het verwekken van kinderen en misschien zelfs het onderhouden van meer dan één vrouw lichamelijk mogelijk is. Hij merkt echter op dat dit geheel tegen-intuïtief is, omdat het lijden dat gepaard gaat met het huwelijk zal worden versterkt door de aanwezigheid van een gemeenschap die zal wedijveren om de gunst. Dit is allesbehalve de vrede die Christus voor een christelijk gezin heeft bedoeld. Hoewel de H. Thomas dit niet rechtstreeks zegt, kan men gemakkelijk afleiden dat de tweedracht die een polygaam ‘gezin’ doordringt, het morele kompas en de psychologische ontwikkeling van een kind zou ruïneren. Aldus is het, indirect althans, in strijd met de juiste opvoeding van het nageslacht (d.w.z. het voornaamste doel van het huwelijk).
Herhaling van de trouw van Christus aan de Kerk
Sint Thomas: Verder heeft het huwelijk nog een ander doel, namelijk de betekenis van Christus en de Kerk [...] Zoals Christus één is, zo is ook de Kerk één. (Ibid.)
Commentaar
Als de natuurlijke redenen tegen polygamie al van ondergeschikt belang lijken, dan slaat Sint Thomas pas echt de spijker op de kop door te laten zien dat het volledig indruist tegen Christus’ bedoeling om van het huwelijk de afspiegeling te maken van zijn trouw aan de Kerk. Dit, boven alles, is wat polygamie tot een ernstig kwaad en een belediging tegen God maakt.
(1) De tekst in dit artikel is afkomstig uit het 'supplement' van de heilige Thomas; hoewel het niet zeker is dat hij de hele tekst heeft geschreven, is wat hier is opgenomen de gedachte van de heilige zoals "gesprokkeld uit zijn 'Commentaar op de Sententia van Petrus Lombardus' en zijn 'Contra Gentiles'." (Robert Slavin, O.P. 'St. Thomas and His Teaching on the Family'.)
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 30 juni 2022 08:46