Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Foto: Marcella Bona, (CC BY-NC-SA 2.0)
Politiek wil scholen identiteitsverklaringen afnemen. Tijd voor Europees Hof?
Nog steeds garandeert artikel 23 Grondwet in Nederland de Onderwijsvrijheid. Het ondersteunde wat lang als een van de beste onderwijssystemen ter wereld werd beschouwd. Maar de uitleg van artikel 23 verschuift. Dat brengt serieuze risico’s met zich mee.
Christelijke hoogfeesten
Nederland heeft vanouds ‘bijzondere scholen’, dat wil zeggen scholen die werken op bijvoorbeeld katholieke of reformatorische grondslag. Andere grondslagen, zoals joodse en islamitische bestaan ook, maar de twee christelijke denominaties vormen de hoofdmoot. Over de katholieke scholen kunnen we kort zijn: die zijn dat alleen nog in naam. Het zijn in feite openbare scholen, ook al hangt er wellicht nog een kruis in de gang en doet men wat extra’s rond christelijke hoogfeesten als Kerstmis en Pasen. Maar dat doen openbare scholen vaak ook.
Aannamebeleid
De identiteit van reformatorische scholen staat minstens zo zwaar onder seculiere druk, maar blijft beter in stand. Om dat vol te houden is voor hen een goed aannamebeleid essentieel. Dat betekent niet noodzakelijk dat je alleen maar kinderen aanneemt van gezinnen van dezelfde gezindte, maar wel dat je van alle ouders vraagt de identiteit van de school te respecteren. Geheel in overeenstemming van letter en geest van artikel 23 Grondwet.
Darwinistische evolutietheorie
Het onderwijs van christelijke scholen staat goed aangeschreven, dus het is logisch dat ook niet-christelijke ouders daar hun kinderen graag naar toe brengen. Dat betekent dat ze akkoord moeten gaan met het onderwijs daar, ook als er mogelijk dingen worden geleerd waar ze het niet mee eens zijn: bijvoorbeeld onderwijs in de Bijbel of een kritische bevraging van darwinistische evolutietheorie.
Verbod identiteitsverklaringen
Een eenvoudig en beproefd middel om problemen daarover te voorkomen is alle ouders vooraf een verklaring te laten tekenen. Hoewel deze identiteitsverklaringen prima blijken te werken, zijn ze met name linkse partijen in de Tweede Kamer een doorn in het oog. Zozeer zelfs dat, hoewel onderwijsminster Slob het ernstig ontraadde, de Kamer een motie heeft aangenomen die de regering verzoekt om de identiteitsverklaring in het onderwijs te verbieden. De PvdA wil hiertoe zelfs de Grondwet wijzigen.
Vermeende 'open' cultuur
Wat zat de motie-indieners van SP, Volt en BIJ1– en met hen een Kamermeerderheid – dwars? Zij vinden dat scholen geen leerlingen zouden moeten ”uitsluiten” op grond van religieuze overtuiging, dat zou past niet meer passen in onze vermeende 'open' cultuur. Maar ouders zijn volkomen vrij de identiteitsverklaring te tekenen. Ondertekening betekent ook niet dat je het met de inhoud eens moet zijn, maar slechts dat je identiteit van de school erkent. Bovendien: andere scholen zijn er genoeg.
Gebeten op identiteitsverklaringen
Maar de partijen die ageren tegen de identiteitsverklaringen gaat het om heel iets anders. Zoals het Reformatorisch Dagblad schrijft “vinden zij dat je van ouders niet mag vragen in te stemmen met het scheppingsdoel van seksualiteit voor het huwelijk.” Ay, there’s the rub, zou Shakespeare zeggen. Dáárom zijn linkse partijen zo gebeten op de identiteitsverklaringen. Het is een wezenlijk instrument waarmee de christelijke school haar identiteit staande houdt. De afwijzing van homoseksualiteit maakt van die christelijke identiteit deel uit. Dit haalt een streep door de agenda van seksuele indoctrinatie die men het onderwijs wil opleggen.
Zeer bedreigend
Deze agenda komt uit de Verenigde Naties, meer bepaald de Wereldgezondheidsorganisatie, en wordt ook in het Nederlandse onderwijs uitgerold. Voor de identiteit van het christelijke onderwijs is dit zeer bedreigend. “Je kunt kinderen niet op het ene moment voorhouden dat heteroseksualiteit de Bijbelse norm is”, stelt hoogleraar onderwijsrecht prof. Renee van Schoonhoven in het Reformatorisch Dagblad, “en een uurtje later zeggen dat kinderen zich moeten gedragen alsof ze bij wijze van spreken lid van D66 zijn. Pedagogisch is dat niet handig. Het leidt ook tot verwarring.”
Burgerschapsvorming
Het Trojaans paard dat deze seksuele agenda niettemin de scholen binnensmokkelt, ook binnen de muren van de christelijke school, is het verplichte vak ‘burgerschapsvorming’. Wanneer men enerzijds christelijke scholen dit vak met kracht van wet opdringt en anderzijds weet te bereiken dat de laatste stut van de identiteitsverklaring onder deze scholen wordt weggeslagen, zodat christelijke scholen in feite een acceptatieplicht krijgen, dan is er geen houden meer aan. Maar dan is ook de onderwijsvrijheid in feite vernietigd.
'Radertje'
In feite is de politiek zo bezig de betekenis van de identiteitsbepalende schoolbesturen uit te hollen. Deze verworden steeds meer tot “een radertje in de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs”, aldus Van Schoonhoven. “Terwijl van oorsprong schoolbesturen juist geworteld zijn in de gemeente en de gemeenschap van de ouders die samen een school stichten en onderhouden die past bij hun godsdienstige of levensovertuiging.”
Natuurlijke rechten ouders
Daar moet direct aan toegevoegd worden dat zowel het natuurrecht als het goddelijke recht aan ouders het onvervreemdbaar gezag over hun kinderen geven. Wetgeving moet deze “natuurlijke rechten van ouders eerbiedigen”, stelde het Vaticaan in artikel 4f van het Handvest van de Rechten van het Gezin (1983). Maar dat laatste, het recht van ouders om hun kinderen onderwijs te laten krijgen in overeenstemming met hun levensovertuiging, is toch ook een gegarandeerd en gecodificeerd recht?
'Staat eerbiedigt rechten ouders'
Inderdaad specificeert het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) in artikel 2 van het Eerste Protocol (2 EP EVRM): “Bij de uitoefening van de functies die de Staat in verband met de opvoeding en het onderwijs op zich neemt, eerbiedigt de Staat het recht van ouders om zich van die opvoeding en dat onderwijs te verzekeren, die overeenstemmen met hun eigen godsdienstige en filosofische overtuigingen.”
Ouderrechten weggestreept
Dat klinkt indrukwekkend. Er gaat echter een zinnetje aan vooraf: “Niemand mag het recht op onderwijs worden ontzegd.” Zoals Gezin in Gevaar in zijn rapport Seksuele indoctrinatie in schoolboeken heeft laten zien, is dit “recht op onderwijs” van het kind in de jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) steeds het allesbepalende uitgangspunt, waartegen de – op papier – indrukwekkende rechten van de ouders worden weggestreept, op een wijze waardoor de laatste in de praktijk nagenoeg krachteloos worden.
Jurisprudentie weinig hoopvol
Want als ouders hun kinderen zouden willen weghouden bij lesonderdelen die niet stroken met hun overtuigingen, bijvoorbeeld bij de genoemde seksuele indoctrinatie van het vak burgerschapsvorming, dan kan geoordeeld worden dat ouders hiermee het “recht op onderwijs” van hun kind frustreren. De jurisprudentie (zie daarvoor ook hoofdstuk IV van het Gezin in Gevaar-rapport) stemt wat dat betreft niet hoopvol.
Linksliberale kongsi
Toch meent prof. Renée van Schoonhoven dat de gang naar het EHRM juist in deze zaak van de identiteitsverklaringen van christelijke scholen kansrijk zou kunnen zijn. Zoals we hierboven gezien hebben, kan immers beargumenteerd worden dat ze noodzakelijk zijn om de christelijke identiteit van de school overeind te houden, in de geest van artikel 23 Grondwet. Een kongsi van linksliberale partijen poogt christelijke scholen dit recht echter af te nemen. Dit kan voor dit type scholen desastreus uitpakken. Wat blijft er voor hen dan van de onderwijsvrijheid over?
Acceptatieplicht
Maar juridisch kan die inbreuk op de rechten van de ouders nieuwe kansen scheppen op Europees niveau, meent prof. van Schoonhoven. “Als er een acceptatieplicht komt en scholen slechts respect voor hun grondslag mogen vragen, heb je als bevoegd gezag niet meer de ruimte om die exclusiviteit te bewaken. Dan moet je ook liberale ouders toelaten”. En de hoogleraar onderwijsrecht besluit: “Als die acceptatieplicht er komt, verliezen ouders dus een recht. Dan heb je een grond om naar het Europees Hof te stappen.”
Laatst bijgewerkt: 4 mei 2022 13:53